Danh thắng Tràng An Ninh Bình - Di sản hỗn hợp đầu tiên ở Việt Nam

Quần thể danh thắng Tràng An Ninh Bình có diện tích 6.172 ha thuộc địa bàn huyện Hoa Lư, bao quanh quần thể là vùng đệm có diện tích 6.268ha, chủ yếu là đồng ruộng và làng mạc. Danh thắng này có sự hòa lẫn giữa thiên nhiên và văn hóa gồm 3 vùng được bảo vệ liền kề nhau là khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc - Bích Động, khu di tích lịch sử văn hóa cố đô Hoa Lư, và rừng nguyên sinh đặc dụng Hoa Lư.

Danh thắng Tràng An Ninh Bình là một trong những nơi có cảnh quan tháp karst đẹp và quyến rũ nhất trên thế giới. Phủ lên cảnh quan đó là các tháp dạng nón hùng vĩ cao 200m và thảm rừng, với các hố trũng hẹp khép kín, bao quanh bởi các đầm lầy thông nhau qua hệ thống suối xuyên ngầm có chiều dài lên tới 1km và các sống núi nối liền nhau. Vẻ hài hòa của đá, rừng cây, sông nước và bầu trời ở Tràng An tạo nên một thế giới tự nhiên sống động đầy quyến rũ.

Điểm xuyết giữa những ngọn núi hùng vĩ, hang động huyền bí, sông nước thanh tĩnh là những đền, chùa, miếu linh thiêng. Đặc biệt, cảnh quan của vùng đệm xung quanh Tràng An tạo nên một bức tranh cuộc sống nông thôn truyền thống sinh động, quyến rũ với những ngôi làng nhỏ nối với nhau bởi các con đường đất hoặc đường mòn cùng mạng lưới sông suối và kênh rạch.

Danh thắng Tràng An Ninh Bình có ý nghĩa rất lớn về khoa học là trong một cảnh quan, có mặt các dạng chuyển tiếp giữa núi đá vôi hình nón nối với nhau qua các đỉnh sắc cạnh và núi đá vôi dạng tháp cổ điển đứng rời rạc trên các đồng bằng bồi tích, mỗi dạng địa hình đại diện cho các giai đoạn khác nhau trong quá trình tiến hóa địa mạo đang diễn ra trong chu trình xâm thực karst.

Sự đa dạng địa chất, địa mạo hiện diện tại quần thể danh thắng này là kết quả từ các hoạt động địa chất liên tục qua hàng trăm triệu năm từ kỷ Trias đến Đệ Tứ. Chính những sự kiện địa chất này đã tạo ra những vùng núi hoang sơ và quyến rũ, các hố sụt, thung lũng trầm tích, hang động… của quần thể danh thắng Tràng An.

Tràng An là địa điểm nổi bật ở khu vực Đông Nam Á và trên thế giới chứa đựng những bằng chứng khảo cổ phong phú và vẫn còn được bảo tồn gần như nguyên trạng, chủ yếu là vỏ ốc, vỏ sò, xương động vật, đồ gốm, công cụ bằng đá, nền bếp, gốm vặn thừng và di cốt người. Đây là kho tư liệu vô giá cho thấy sự thích ứng của người tiền sử với những biến đổi quan trọng về môi trường kéo dài hơn 30.000 năm, ít nhất từ thời kỳ Băng hà cuối cùng. Bên cạnh đó, các di tích văn hóa lịch sử như đền, chùa, cung điện cũng góp phần bổ sung và củng cố nhiều tư liệu khảo cổ học.

Vào thế kỷ thứ 10, người Tràng An ở thung lũng mở Hoa Lư đã không ngừng phát triển bản sắc văn hóa của họ trong sự hòa hợp, chặt chẽ với cảnh quan thiên nhiên. Sau khi dẹp loạn 12 sứ quân, vị anh hùng dân tộc Đinh Bộ Lĩnh đã xây dựng Kinh đô Hoa Lư ở đây bằng cách khép kín thung lũng đá vôi, nối liền những ngọn núi, đắp thành để phục hưng văn hóa, mở ra ba triều đại đầu tiên của nền phong kiến độc lập Việt Nam như nhà Tiền Lê, nhà Đinh, nhà Hậu Lý với các dấu ấn lịch sử: đánh Tống - dẹp Chiêm, thống nhất giang sơn, và phát tích quá trình định đô Hà Nội.

Đến thế kỷ thứ 13, triều đại nhà Trần lại chọn vùng núi Tràng An Ninh Bình để xây dựng hành cung Vũ Lâm với vai trò là một căn cứ quân sự để củng cố lực lượng góp phần chiến thắng quân Nguyên – Mông và là nơi các vua Trần xuất gia tu hành, mở mang phật giáo.